ПРИНЦИПЫ ДОБРОПОРЯДОЧНОСТИ В НАСЛЕДИИ КАЗЫБЕК БИ
Принципы справедливости, рассудительности и мудрые слова степного гения, выдающегося политического деятеля Казахского ханства Казыбек би представлены в очередном «Часе добропорядочности» Агентства по противодействию коррупции.
Казыбек би – один из трех великих биев казахского народа XVII-XVIII веков, выдающийся общественный и государственный деятель, ключевая фигура в истории Казахстана.
Жизнь Казыбек би была полна самоотверженных дел и смелых решений.
Он же реформатор, оратор, дипломат-миротворец.
Мзда и несправедливость – серьезная болезнь, которая доходит до каждого казаха. Победить его можно только чистыми помыслами и благородными делами, считал он.
Для Казыбек би вопрос морали, как наивысшая человеческая ценность стоял на первом месте. К примеру, «Не будь мстительным – страна пострадает. Не будь амбициозным, ты прекратишь свой рост», «Гнев – враг, ум – друг, прибавь мудрости своему уму», – сказал он, подчеркнув, что каждое принятое решение имеет влияние на дальнейшую судьбу не только одного человека и целой страны.
Казыбек би без единого выстрела и лишнего кровопролития мог разрешить самые сложные проблемы.
К нему прислушивались самые могущественные ханы и заклятые враги, потому что он поражал их словом и мудростью. Поражал их в самое сердце.
Он также объединил разрозненные казахские роды, призывал к миру и согласию. После себя он оставил справедливые законы, по которым жил его народ.
Находчивость, красноречие, правдолюбие – это три качества Казыбек би, которые были затронуты в уроке добропорядочности.
ҚАЗЫБЕК БИ МҰРАСЫНДАҒЫ ПАРАСАТТЫЛЫҚ
ҚАҒИДАТТАРЫ
Әділдік, парасаттылық қағидаттары және дала данышпаны, Қазақ хандығының көрнекті саяси қайраткері Қазыбек бидің дана сөздері Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің кезекті «Адалдық сағатына» арқау болды.
Қаз дауысты Қазыбек би – қазақ халқының XVII – XVIII ғасырлардағы ұлы үш биінің бірі, көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері, Қазақстан тарихында өзіндік орны бар тұлға.
Қазыбек бидің өмірі жанкешті істер мен батыл шешімдерге толы болды.
Ол реформатор, шешен, дипломат-бітімгер.
Парақорлық пен әділетсіздікті – қазақтың түбіне жететін ауыр дерт. Оны тек таза ниет пен адал істермен жеңуге болады, деді ол.
Қазыбек би үшін адамгершілік, ең жоғарғы адами құндылық ретінде бірінші орында тұрды. Мысалы «Өркенім өссін десең, кекшіл болма –кесапаты тиер еліңе. Елім өссін десең, өршіл болма – өскеніңді өшірерсің», «Ашу – дұшпан, ақыл – дос, ақылыңа ақыл қос» деп айтып, әр қабылданар шешім мен істің тек бір адамның ғана емес, тұтастай елдің тағдырына әсер ететінін жеткізген.
Қазыбек би бір оқ атпай, артық қантөгіссіз ең күрделі мәселелерді шеше алған.
Ең мықты хандар мен қасарысқан жаулар да оның сөзіне құлақ асқан, өйткені Қазыбек би оларды сөзі мен даналығымен таң қалдырған. Оларды жүректеріне жеткізіп айта білген.
Ол сондай-ақ бытыраңқы қазақ руларын біріктіріп, бейбітшілік пен келісімге шақырды. Өзінен кейін халқы өмір сүрген әділ заңдар қалдырды.
Тапқырлық, шешендік, шыншылдық – адалдық сабағында қозғалған Қазыбек бидің үш қасиеті.
ҰЛЫ ДАЛАНЫҢ АҒАРТУШЫСЫ ТУРАЛЫ АДАЛДЫҚ САҒАТЫ ӨТТІ
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің кезекті «Адалдық сағаты» қазақтың аса көрнекті ағартушы-педагогі, жазушы, этнограф, фольклоршы ғалым, ұлт ұстазы Ыбырай Алтынсаринге арналды.
Қазақ даласында білімнің шырағын жаққан Ыбырай Алтынсарин бар ғұмырын қазақ балаларын оқыту жолында өткізген.
Сол мақсатпен алғаш рет балаларға арнап мектеп ашып, ана тілімізде оқулық жазған.
Ағартушы оқулықты жазудағы мақсатын «Қазақ христоматиясының» алғы сөзінде: «Бұл кітапты құрастырғанда мен кітаптың орыс-қазақ мектептерінде тәрбиеленіп жүрген қазақ балаларына оқу кітабы бола алу жағын, сонымен қатар, жалпы халықтың оқуына жарайтын кітап бола алу жағын көздедім…» деп тұжырымдаған.
Қазақ жастары арасында білім беруді дамытудың маңыздылығын Алтынсарин өзінің басқа да көптеген шығармаларында сипаттаған.
Олардың қатарына «Өсиет өлеңдер», «Әй, жігіттер» сияқты тағы да басқа туындыларын жатқызуға болады. Бұл өлеңдерінде биік адамгершілік тұрғысынан ұрлық-қарлықты, астамсу, әділетсіздікті сынап, еңбексіздікті, ескілікті салттардың зияндығын көрсетіп, адал еңбектің адамгершілік мінез-құлықтың артықшылықтарын бейнелейді.
«Кел, балалар, оқылық» өлеңінде ақын қазақ ауыз әдебиетінің дәстүрлерін шебер пайдаланып, білім мен надандықты, жақсылық пен жамандықты қатар алып, салыстырып отырды.
Ы. Алтынсариннің шығармалары бүгінгі күнге дейін заманауи білім беру жүйесінің негізі болып табылады.
Жазушының адамгершілік туралы идеялары эстетикалық тәрбиемен байланыста, бірімен-бірі ұштастырыла суреттеліп отырады.
Қазақ даласына азаттық идеясы тарай бастаған тұста жаңа поэзияның бастаушысы, білімнің көшбасшысы, алғашқы ұстазы болып Ыбырай Алтынсарин қашан да тарих биігінде тұра берері хақ.
Ұлт ұстазы біздің тарихымызда өшпес із қалдырды. Оның арманы – халықтың гүлденген болашағына нық сеніммен қарайтын білімді жастар болды.
Очередной «Час добропорядочности» Агентства по противодействию коррупции посвящен жизни выдающегося казахского просветителя-педагога, писателя, этнографа, ученого-фольклориста, учителя нации – Ибрая Алтынсарина.
Ибрай Алтынсарин стал отцом-основателем образования в истории казахской степи, посвятив всю свою сознательную жизнь обучению казахских детей.
Открыв первую народную школу, он призвал жителей отдать своих детей в школы и написал учебник на казахском языке.
В предисловии «Казахской христоматии» автор написал «Составляя эту книгу, я хотел чтобы она стала учебником для казахских детей, воспитывающихся в русско-казахских школах, и книгой, доступной для всеобщего просвещения…».
Важность развития образования среди казахской молодежи описана Алтынсариным во многих других его произведениях. К ним относятся стихи «Өсиет өлеңдер», «Әй, жігіттер» и т.п. В них автор с высокой нравственной точки зрения критикует несправедливость, воровство, вредность устаревших традиций и отражает преимущество честного труда и человечности.
В знаменитом стихотворении «Кел, балалар, оқылық» («Давайте, дети, будем учиться») поэт умело использовал традиции казахской устной литературы, сравнивая знания и невежество, добро и зло.
Его произведения по сей день служат основой современной образовательной системы.
Писатель описывает свои идеи о нравственности с эстетическим воспитанием, взаимосвязывая их друг с другом.
Год от года возрастающая ценность богатого энциклопедического наследия ученого является гордостью нашего народа. Безусловно, Ибрай Алтынсарин – основатель новой поэзии, лидер образования и первый преподаватель казахского народа.
Учитель нации оставил неизгладимый след в нашей истории. Его мечта – образованная молодежь, твердо уверенная в процветающем будущем народа.
Ко Дню Национальной валюты Республики Казахстан!
Единство народов Казахстана - залог нашего благополучия!
